De kwaliteit van de openbare ruimte heeft in Deventer veel aandacht van de burgers en het bestuur, omdat dit belangrijk is voor de leefbaarheid en de (veiligheids)beleving van de gebruikers. Het reguliere klein onderhoud vindt, conform de Visie Leefomgeving, plaats op basis van een basiskwaliteitsniveau (‘minimum niveau’).

Deventer baseert de basiskwaliteit op 4 criteria:

1. Minimale technische of wettelijke eisen: De belangrijkste wettelijke verplichting van gemeenten is de zorgplicht. We moeten zorgen dat de openbare ruimte veilig en bruikbaar is. De aansprakelijkheid hiervoor ligt vast in het Burgerlijk Wetboek (artikel 6:174). De algemene zorgplicht is soms uitgewerkt in specifieke wetten of jurisprudentie (bijvoorbeeld rondom verkeersveiligheid en richtlijnen van het landelijk kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte, het CROW). Daarnaast gelden wettelijke eisen voor enkele specifieke onderdelen van de openbare ruimte.
2. Kapitaalvernietigingsniveau: Daalt het onderhoud onder dit niveau, dan wordt de levensduur korter dan kostentechnisch wenselijk is.
3. Leefbaarheid: Dit niveau wordt niet bepaald door wettelijke eisen en/of kapitaalvernietiging, maar door wat nog maatschappelijk zinvol is.
4. Functionaliteit: Voorkomen moet worden dat het onderhoudsniveau zo laag wordt dat de openbare ruimte niet meer functioneert zoals die bedoeld is.

De beschikbare middelen zijn net voldoende om de openbare ruimte te onderhouden op dit basisniveau. Het basiskwaliteitsniveau dat de gemeente minimaal wil bereiken is in 2016 vastgelegd in het Uitvoeringsprogramma visie Leefomgeving.

Uit de monitoring door de verbonden partijen blijkt dat in 2021 op vrijwel alle aspecten het afgesproken niveau gehaald is. Uitzondering vormt de onkruidbestrijding op verhardingen. Dit probleem is reeds meermalen gesignaleerd in de diverse rapportages.

Deventer monitort twee-jaarlijks de beleving van de inwoners van de leefomgeving door middel van het bewonersonderzoek. Dit onderzoek is voor het laatst in 2019 uitgevoerd.  Uit het onderzoek van 2019 blijkt dat de leefbaarheid, de objectieve en subjectieve kwaliteit (aanzien en aantrekkelijkheid) van de openbare leef-, werk-, woon- en verblijfsomgeving werd gewaardeerd met een gemiddelde van 6,8. Vanwege corona is het onderzoek in 2021 vertraagd waardoor de uitkomst nog onbekend is.

De programmering van het groot onderhoud en de vervangingsopgave vindt plaats aan de hand van het meerjarenonderhoudsprogramma (MJOP). In 2021 is het geplande onderhoud van het MJOP-MIND 2021-2024 voor een groot deel uitgevoerd. Bij de programmering van het MJOP maken we meer en meer gebruik van Geo-data. Door deze te combineren met andere opgaven wordt het steeds beter mogelijk deze opgaven op elkaar af te stemmen. In de komende versies van het MJOP-MIND zullen hier nog meer stappen in gezet worden in relatie tot de energietransitie en de planningen van de corporaties.

Op basis van een nadere financiële analyse, vastgelegd in het uitvoeringsprogramma visie Leefomgeving, zijn er enkele beheergroepen waarvoor de vervangingsopgave in de toekomst een aandachtspunt is. De theoretisch berekende opgave is groter dan de beschikbare middelen voor de vervangingsopgave. Daarom hanteren we per beheergroep de volgende strategie:

• Vervanging asfaltwegen. Binnen de begroting van programma Leefomgeving wordt jaarlijks rekening gehouden met groei van het areaal. Het zogenaamde accres. Indien de benodigde middelen voor de daadwerkelijke groei in een jaar geringer zijn dan de gereserveerde middelen ontstaat een verschil. Als dit zich voordoet wordt bij de voorjaarsnota voorgesteld om dit verschil niet te laten terugvloeien naar de algemene middelen, maar te oormerken als vervangingsbudget. De afgelopen jaren zien we een oplopende groei van het areaal waardoor deze werkwijze maar zeer beperkt tot groei van het vervangingsbudget leidt. Bij de voorjaarsnota zal worden voorgesteld om de begroting voor areaalaccres naar boven bij te stellen.
• Vervanging structuur groen: de basisstrategie is om bij groen de levensduur te verlengen door ook bij functieverlies te blijven inzetten op klein en regulier onderhoud. Bij dreigend onveilige situaties stellen we de raad voor om exploitatiebudget te activeren. Om het effect op het regulier onderhoud te beperken, kiezen we bij vervanging zonder aanvullende dekking voor een laagwaardiger kapitaalgoed.
• Vervanging civieltechnische kunstwerken: in theorie kent deze beheergroep de grootste vervangingsopgave. Echter; de theoretische restlevensduren zijn nog enkele tientallen jaren, zodat dit probleem pas over lange tijd speelt. Daarom worden deze risico’s vooralsnog geaccepteerd. Het is namelijk onzeker welk bedrag echt nodig is: technologische ontwikkelingen en maatschappelijke veranderingen zullen het werkelijke financieringsvraagstuk voor deze onderdelen bepalen.
• Het reguliere onderhoud en het groot onderhoud bij de i-VRI's is sinds areaaluitbreiding en de aanpassing aan de hedendaagse (digitale) besturing ervan aanzienlijk toegenomen, er zal daarom bij het areaalaccres een substantieel aandeel van de middelen aan deze beheergroep toegevoegd moeten gaan worden.

Uit de verschillende staten van onderhoud komt per deelgebied in de openbare ruimte het volgende beeld van gerealiseerd beleid naar voren:

Taakveld 2.1 Verkeer en vervoer

Straten, wegen en pleinen

Vanwege corona zijn een aantal uitvoeringsprojecten uitgesteld van 2021 naar 2022. Voorbeelden hiervan zijn Rembrandtkade/Ijsselkade, Roessinksweg en  Fietspad Boxbergerweg. Verder is er groot onderhoud uitgevoerd aan diverse asfaltwegen.

Straatreiniging

Ook in 2021 heeft de onkruidbestrijding op verhardingen het afgesproken niveau niet gehaald. Dit probleem is eerder gesignaleerd in de diverse rapportages.

Openbare verlichting

In 2021 is het onderhoud van de openbare verlichting uitgevoerd volgens de overeenkomst met de aannemer. Deze overeenkomst is erop gericht dat altijd minimaal 98% van de verlichting brandt. In 2021 is de eerste jaarschijf van het in 2020 vastgestelde MJOP 2021-2024 grotendeels uitgevoerd. In het oog springende projecten zijn het vervangen van de verlichting Achter de Muren Duimpoort en aanlichten deel stadsmuur, nieuwe intelligente led verlichting Lebuinuslaan/ Margijnenenk en nieuwe (deels) intelligente led verlichting Henry Dunantlaan, Zweedsestraat, Essenstraat, Gotlandstraat, Hannoverstraat, Deensestraat,  Finsestraat en deel Zutphenseweg. De uitvoering voor de Smidsgang en de Zandpoort is een stap verder gebracht. Planning van deze beide projecten is voorzien in 2022.

Civieltechnische kunstwerken

In 2021 is, in samenwerking met Waterschap Rijn en IJssel, het dek van de burg over de Schipbeek in de Gorsselseweg vervangen. Het waterschap heeft in hetzelfde werk de onderliggende stuw in de Schipbeek geheel vernieuwd. De beschoeiing aan de Bastiaanstraat is grootschalig hersteld. Er is gewerkt aan een leidraad voor de vervanging van houten bruggen. De geprogrammeerde vervanging van 7 houten bruggen wordt gerealiseerd in 2021.

Verkeerstechniek

Binnen de dit onderdeel is de ontwikkeling van ITS verder doorgezet op onze hoofdinfrastructuu. In 2021 is verder gegaan om alle VRI's binnen de gemeente te voorzien van zogenaamde intelligente bedieningssystemen waardoor de doorstroming van het verkeer verder geoptimaliseerd kan worden.  

Taakveld 2.4 Economische havens en Waterwegen

De voorbereiding voor de realisatie van een containerterminal en een nieuwe aanmeervoorziening in de 5e havenarm (voorheen dode havenarm) is verder uitgewerkt en realisatie wordt in 2022 verwacht. In 2021 is door B en W de havenbeheersverordening vastgesteld.  

Taakveld 5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie

Groen, natuur en recreatie

Het klein onderhoud is volgens het afgesproken CROW-kwaliteitsniveau uitgevoerd door HGB, conform de daartoe geldende Dienstverleningsovereenkomst en het bijbehorend bestek. Het reguliere onderhoud aan onze (Rijksmonumentale) stadsparken is hiervan onderdeel.
Het grootste deel van het groot onderhoudsbudget is besteed aan laanboomverjongingsprojecten en parken. Projecten Zwijnenbergerweg, Boxbergerweg, Rijsterborgherpark (Kleine Plantsoen) en de Oerdijk zijn in 2021 afgerond.

Openbare speelgelegenheden

Ook in 2021 is voortgang geboekt met de realisatie van de taakstelling uit Samen Ruimte Geven. Volgens planning (MJOP) is een deel van de gemeentelijk speeltoestellen vervangen door speelaanleidingen die goedkoper in beheer zijn. Stichting Tevreden heeft, conform afspraken in 2015, in 2021 het onderhoud uitgevoerd aan de door hen overgenomen speelplekken. De speelplekken zijn in 2021 onderhouden conform het Attractiebesluit. In het kader van Corona en participatie zijn een deel van de projecten uit 2021 doorgeschoven naar 2022.

Taakveld 7.2 Riolering

In 2021 is groot onderhoud, waaronder vervanging, aan riolering en waterbeheervoorzieningen uitgevoerd conform het gemeentelijke rioleringsplan (GRP) 2015-2020 en het bijbehorende addendum. In 2021 is het gemeentelijke rioleringsplan voor de jaren 2022-2025 vastgesteld. Diverse pompen in de rioolgemalen zijn vervangen.

Taakveld 7.5 Begraafplaatsen en crematoria

Het reguliere onderhoud aan de gemeentelijke begraafplaatsen is in 2021 volgens het basiskwaliteitsniveau uitgevoerd door Het Groenbedrijf en de Stichting Oude begraafplaatsen Deventer (SOBD). Er is geen groot regulier onderhoudsbudget voor de gemeentelijke begraafplaatsen.

Taakveld 5.2 Sportaccommodaties (velden)

Het groot onderhoud aan buitensportaccommodaties heeft conform de programmering plaatsgevonden.

Het afgelopen jaar stond in het teken van de doorontwikkeling van het vastgoedbeleid. Nadat het College in oktober 2020 hiervoor het startsein heeft gegeven, heeft zij op 9 februari 2021 de nieuwe uitgangspunten voor het vastgoedbeleid vastgesteld en heeft de Raad haar wensen en bedenkingen meegegeven. In de uitwerking daarvan heeft in 2021 de focus gelegen op de financiële uitwerking hiervan. Daarnaast is in 2021 het vastgoed van de NV Maatschappelijk Vastgoed en de NV Milieucentrum overgedragen naar de gemeente en is het beheer en onderhoud van de gymzalen vanuit het programma overgedragen naar de vakgroep vastgoed. Dit vastgoed wordt geïntegreerd in de gemeentelijke vastgoedportefeuille en maakt daarmee onderdeel uit van de nieuwe kadernota.

Totdat een nieuwe kadernota Vastgoed wordt vastgesteld door de Raad is de huidige kadernota Vastgoed (vaststelling B&W 2012, Raad 2015) van kracht. Daarin is vastgesteld dat de gemeente Deventer het in eigendom hebben en beheren van vastgoed geen kerntaak vindt (we hebben geen vastgoed, tenzij…). De gemeente heeft alleen vastgoed als de inzet daarvan noodzakelijk is voor het realiseren van maatschappelijke doelstellingen bepaald vanuit de verschillende beleidsprogramma’s.

In 2018 hebben wij het Beheerplan Groot Onderhoud Vastgoed 2018 – 2021 opgesteld. Daarin is uitgegaan van ca. 50 panden die op dat moment als kernbezit waren aangemerkt.  Met de toevoeging van het vastgoed uit de twee NV’s, de gymzalen en enkele andere mutaties bestaat dit kernbezit nu uit bijna 90 objecten. Aan dit beheerplan ligt voor het overgrote deel van de panden een recent Meerjaren Onderhoud Programma (MJOP) ten grondslag. Voor de NV’s zijn nieuwe MJOP’s conform de door de gemeente gehanteerde conditiescore methodiek in voorbereiding. De nieuwe huurovereenkomsten worden zoveel mogelijk gebaseerd op de ROZ-modellen. Van oudsher zijn er diverse overeenkomsten waarin bepaalde verplichtingen bij de gemeente komen in plaats van de huurder. Het omgekeerde bestaat echter ook, daar is de huurder ook verantwoordelijk voor het groot onderhoud. Als verhuurder zijn wij voor het merendeel van onze vastgoedportefeuille enkel verantwoordelijk voor het groot / planmatig onderhoud. Onderhoud aan de panden wordt uitgevoerd volgens MJOP (NEN2767). In enkele gevallen voeren wij ook het preventieve (klein) onderhoud uit. Ons kernbezit onderhouden wij – conform de Kadernota Vastgoed - gemiddeld op conditiescore 3, met uitzondering van de functies en installaties die in het kader van veiligheid een betere conditie vereisen. De monumentale panden onderhouden we op niveau 2, waarbij we ook gebruik maken van de Subsidie Instandhouding Monumenten (rijkssubsidie). Voor panden opgenomen in een gebiedsontwikkeling (circa 140 objecten) hanteren wij een gemiddeld conditieniveau 4, waarbij de ondergrens de veiligheid en bruikbaarheid is. Waardebehoud van tijdelijk vastgoed is met het oog op eventuele toekomstige verkoop voor ons ook een belangrijk uitgangspunt.

De samenstelling van onze vastgoedportefeuille is voortdurend aan verandering onderhevig. Zo houden wij bij het uitvoeren van onderhoud rekening met eventuele sloop of verkoop van panden. Voor deze panden passen wij maatwerk toe. Het slechts in beperkte vorm kunnen uitvoeren van het totaal benodigde onderhoud vormt daarmee een (financieel) risico voor het bezit. Voorwaarde is dat de veiligheid en de wettelijke eisen daarbij worden gerespecteerd, waarmee het gebruik veilig blijft. Het risico op waardevermindering is reëel. Hier tegenover staan de veelal fors lagere boekwaarden ten opzichte van de verkoop- / marktwaarde.

Voor het verduurzamen van de kernportefeuille heeft de Raad naar aanleiding van een motie in 2019 de Routekaart Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed vastgesteld. Dit is het vertrekpunt van een omvangrijke verduurzamingsopgave, waarin de Raad komende jaren nader wordt betrokken. In 2021 is de routekaart uitgewerkt in een portefeuillestrategie en investeringsprogramma om in 2050 een CO2 neutrale vastgoedportefeuille te hebben.

Ondersteuning organisatie

Het technisch beheer en onderhoud voor de huisvesting van medewerkers van de gemeente en de bijbehorende cultuurhistorische gebouwen die de gemeente daartoe in bezit heeft, worden uitgevoerd door een externe partner. Hiervoor is  destijds een  “build en maintain” contract gesloten voor een periode van 15 jaar. Het integreren van het beheer en onderhoud in de overige kernportefeuille wordt onderzocht. In de begroting is het gemiddelde onderhoudsbudget over deze periode opgenomen, waarbij eventuele verschillen in realisatie worden verrekend met de reserve huisvesting gemeentelijk apparaat.

Onderwijshuisvesting

Per 1 januari 2015 is de gemeente niet langer verantwoordelijk voor het onderhoud aan de schoolgebouwen. Het rijk maakt de gelden rechtstreeks over aan de schoolbesturen. Wel onderhouden wij een aantal gymzalen en peuterspeelruimtes. Net als voor de sportaccommodaties wordt ook voor deze panden de systematiek van het beheer en onderhoud meegenomen in het traject herijking van het vastgoedbeleid.

NV Maatschappelijk vastgoed en NV Milieucentrum

In 2021 zijn deze objecten in direct eigendom gekomen van de gemeente. Voor deze panden worden MJOP’s opgesteld conform de door de gemeente gehanteerde conditiescore systematiek. Het beheer en onderhoud wordt geïntegreerd in de gemeentelijke vastgoedportefeuille en betrokken bij de herijking van de kadernota vastgoed.

Overige deelportefeuilles

Aan deze gebouwen wordt sober en doelmatig onderhoud gepleegd. Dat is vastgelegd in de meerjaren onderhoudsplannen (MJOP). Dit betekent dat de gebouwen in acceptabele staat worden gehouden, veilig zijn en storingsvrij kunnen worden gebruikt. De uitvoering van het groot onderhoud is in 2021 deels volgens bijgestelde planning uitgevoerd op basis van MJOP's. Voor sportaccommodaties is de inventarisatie om het beheer en onderhoud van deze panden conform de systematiek van de kadernota op te nemen in het beheerplan afgerond. Verdere doorontwikkeling wordt meegenomen in het traject herijking van het vastgoedbeleid.